Myśl J. G. Fichtego oraz F. W. J. Schellinga w twórczości Juliusza Słowackiego

Badacze literatury do dziś spierają się na temat tego, w jaki sposób romantyzm niemiecki wpłynął na romantyzm polski i jak ocenić te ewentualne wpływy. W pracach poświęconych wpływom romantycznej filozofii i literatury niemieckiej na romantyzm polski znajdują się przede wszystkim zagadnienia związane z estetyką, krytyką literacką i filozofią. Zdecydowanie rzadziej podejmowane są badania nad relacjami […]

Filozofia wychowania Mikołaja Reja w “Żywocie człowieka poczciwego”

Jednym z ważniejszych pism Mikołaja Reja o charakterze parenetyczno-wychowawczym jest „Żywot człowieka poczciwego”. Na temat owego dzieła rozpowszechniły się różne błędne mniemania. Jednym z nich jest przekonanie, iż Rej oparł w nim swoje koncepcje etyczne i pedagogiczne przede wszystkim na religii, a konkretnie na teologii ewangelickiej (kalwińskiej), deprecjonuje się natomiast wątki filozoficzne obecne w „Żywocie”, […]

Podstawy polskiej pedagogiki

Wiktor Wąsik napisał, że w rozwoju polskiej myśli pedagogicznej można wyróżnić kilka etapów. Jego zdaniem autorem, który zapoczątkował polską refleksję o wychowaniu, opracowując ją w duchu renesansowego humanizmu, był arystotelik Sebastian Petrycy z Pilzna. W zmienionych realiach chylącej się ku upadkowi I Rzeczpospolitej kontynuowali je współtwórcy KEN, rozwijając myśl pedagogiczną w typie kultury Oświecenia. W […]

Konteksty filozoficzne i kulturowe filozofii ks. Feliksa Jarońskiego

W wystąpieniu chcę przedstawić styl filozofowania F. Jarońskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, sformułowany w dwu pierwszych dziesięcioleciach wieku XIX, na tle dziejów filozofii i jej uwarunkowań kulturowo-społecznych przełomu XVIII i XIX w. W szczególności ukażę go na tle przemian w kulturze filozoficznej w aspekcie oddziaływania szkockiej filozofii zdrowego rozsądku, kantyzmu i tradycjonalizmu, użytecznych w przełamywaniu minimalistycznych […]

Wizja nauki w ujęciu Józefa Sołtykowicza – członka Towarzystwa Naukowego Krakowskiego

Referat zostanie poświęcony analizie poglądów Józefa Sołtykowicza zawartych w artykułach opublikowanych przez niego w roczniku Towarzystwa Naukowego Krakowskiego w 1818 i 1820 roku. Towarzystwo to w ciągu 57 lat działania, do czasu przekształcenia w Akademię Umiejętności, skupiało uczonych, literatów, artystów i miłośników nauki, którym bliskie były rozważania natury filozoficznej. Dali temu wyraz autorzy bibliografii zawartości […]

Filozofia w kręgu Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Józefa Kremera utopia filozofii przyrody

Utopia, w słownikowym znaczeniu „zamiaru niemożliwego do urzeczywistnienia”, dobrze określa koncepcję filozofii przyrody sformułowaną przez znanego krakowskiego filozofa Józefa Kremera. Myśliciel ten, po porzuceniu wiernego naśladowania Heglowskiej filozofii przyrody, stanął przed zagadnieniem, w jaki sposób zbudować nową koncepcję tej dziedziny. Najważniejszy dla ukształtowania się nowej koncepcji okazał się wpływ Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Nowa koncepcja, tworzona […]

Filozofia polityczna Bronisława Ferdynanda Trentowskiego. W 150. rocznicę śmierci

W bieżącym roku obchodzimy 150. rocznicę śmierci Bronisława Ferdynanda Trentowskiego (1808-1869), jednego z najwybitniejszym reprezentantów polskiej filozofii romantycznej. Trentowski w historii polskiej myśli filozoficznej zapisał się nie tylko jako twórca projektu filozofii uniwersalnej, najgłośniejszy w swoich czasach propagator idei „filozofii narodowej” i twórca narodowej pedagogik i logiki, ale też jako oryginalny myśliciel polityczny (na naszym […]

Intuicje poznawcze oraz pojęcie wolności w „Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego

Opus vitae Augusta Cieszkowskiego, „Ojcze nasz”, bywa traktowane jako „mniej filozoficzne” od innych jego publikacji, zwłaszcza tych, które pierwotnie zostały wydane w języku niemieckim („Prolegomena zur Historiosophie” – 1838; „Gott und Palingenesie: erster kritischer Teil, Erstes Kritisches Sendschreiben an den Herrn Professor Michelet auf-Veranlassung seiner Vorlesungen: über die persönlichkeit Gottes und die Unsterblichkeit der Seele” […]

Literatura jako filozofia. Fenomen polskiego romantyzmu

Celem mojego wystąpienia będzie zwrócenie uwagi na filozoficzne potencje, które tkwią w literaturze. Bardzo często to właśnie pisarze, poeci starali się podejmować w swoich tekstach problematykę, która pierwotnie interesowała przede wszystkim filozofów. Na tę literacką pokusę filozofowania zwracali uwagę m.in. Stanisław Borzym i Maria Podraza-Kwiatkowska. Ta swoista tendencja ujawniła się w literaturze polskiej w szczególny […]

Rola “Boga i palingenezy” w kształtowaniu się poglądów filozoficznych Augusta Cieszkowskiego

Początkowym impulsem dla twórczości filozoficznej Augusta Cieszkowskiego była próba rewizji nieścisłości i niekonsekwencji systemu idealizmu absolutnego przy pomocy samej Heglowskiej metody spekulatywno-dialektycznej. Podejście to, zastosowane na gruncie filozofii dziejów, zaowocowało powstaniem w 1838 roku niemieckojęzycznej pracy „Prolegomena do historiozofii”. W późniejszych latach Cieszkowski jednak sukcesywnie dystansuje się względem heglizmu. Zwieńczeniem tego procesu jest dzieło „Ojcze […]