Polski Zjazd Filozoficzny

wrzesień, 2019

2019wt10wrz11:0011:30Zaimki zwrotne i autoreferencja w „Charmidesie”: czy można odnaleźć apercepcję u Platona?mgr Jan Skarbek-Kazanecki (Uniwersytet Łódzki)11:00 - 11:30 CTW-220 (Centrum Transferu Wiedzy) organizator: Sekcja Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej

abstrakt

W wielu opracowaniach poświęconych filozofii klasycznej dowodzi się, że w horyzoncie myślowym antycznych Greków nie znajdowało się nic, co można by zestawić ze współczesnymi debatami dotyczącymi problemu świadomości. „Grecy nie znali dumnej samoświadomości nowożytnej”, jak chce tego Martin Heidegger; nie byliby w stanie zrozumieć metafizycznego sensu ludzkiej podmiotowości w stylu Kartezjańskim, pisze Jean-Pierre Vernant: „ich świadomość nie jest refleksyjna, zwrócona ku siebie samej, zamknięta w sobie, twarzą w twarz z własną osobą; jest egzystencjalna”. Jak dodaje zaś Hans-Georg Gadamer, funkcjonuje ona „jako zjawisko wtórne względem oddania się światu i otwartości świata”. Przekonanie, że między nami a Grekami na polu „świadomości” istnieje bezdenna przepaść, stanowi zatem opinio communis współczesnej historii filozofii, pogląd utrwalony już w pismach Hegla i powielany w kolejnych próbach interpretacji Platona oraz Arystotelesa.

W swoim wystąpieniu podejmę polemikę z powyższym stanowiskiem, wykorzystując do tego celu dialog „Charmides” – pismo Platona, w którym zagadnieniom „filozofii świadomości”, zwłaszcza autorefleksji i procesowi odnoszenia się „ja” do siebie samego, Ateński myśliciel poświęcił szczególną uwagę. Chciałbym rozważyć, na ile frazy oparte na zaimkach zwrotnych, takie jak „poznanie siebie samego” czy „czynienie rzeczy podług siebie samego” wskazują na refleksyjną (autoreferencyjną) relację poznawczą i w jakim stopniu wyrażają bezpośredni ogląd własnych stanów mentalnych (apercepcję). W próbie interpretacji wykorzystam prolog utworu, gdzie Sokrates, pierwszoosobowy narrator, własnym zachowaniem ilustruje praktykę filozoficzną oraz podkreśla wagę ujęcia „ja” jako „całości”, tzn. związku duszy i ciała. Streszczę także przebieg dyskusji między nim i Kritiaszem, pokazując, że sposób użycia zaimka zwrotnego heauton w grece epoki klasycznej nie był jednoznaczny, zaś jego wykorzystanie w „Charmidesie”, podobnie jak i partykuły hoti („że”), pozwala Platonowi położyć nacisk na zagadnienie samoobserwacji oraz podkreślić wagę ciągłego namysłu nad celem własnych działań.

dzień i godzina

(Wtorek) 11:00 - 11:30

sala

CTW-220 (Centrum Transferu Wiedzy)

organizator

Sekcja Historii Filozofii Starożytnej i ŚredniowiecznejPrzewodniczący Sekcji: prof. dr hab. Mikołaj Olszewski (PAN)
Sekretarz Sekcji: dr hab. Dorota Zygmuntowicz, prof. PAN

obradom przewodniczy

dr hab. Monika Komsta

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X