Polski Zjazd Filozoficzny

wrzesień, 2019

2019czw12wrz17:3018:00Rozum i natura w filozofii Immanuela Kanta i Barucha Spinozymgr Wojciech Kozyra (Uniwersytet Warszawski)17:30 - 18:00 CTW-204 (Centrum Transferu Wiedzy) organizator: Sekcja Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej

abstrakt

Szeroko rozpowszechniony pogląd głosi, że teorie moralne Immanuela Kanta i Barucha Spinozy stanowią dwie diametralnie różne perspektywy na naturę etyki. Uważa się, że u Spinozy człowiek bez reszty przynależy naturze, a na gruncie koncepcji Kanta – jako homo noumenon – wykracza poza naturę, by w owym akcie transcendencji utożsamić się ze swoją „prawdziwą”, rozumno-moralną jaźnią. W rzeczy samej, jeżeli weźmiemy za dobrą monetę obiegową interpretację Spinozy, według której jego etyka sprowadza się do „teorii roztropności” (Y.Y. Melamed), a goła siła danej jednostki wystarcza do usprawiedliwienia jej roszczeń, to wtedy nieuchronnie usytuujemy doktryny Kanta i Spinozy na przeciwległych krańcach moralnego spektrum. Jednak tym samym, czego wykazanie jest celem mojej prezentacji, zafałszujemy obraz relacji między teoriami obu filozofów.

Newralgicznym punktem w odnośnej debacie są Spinozjańskie i Kantowskie pojęcia natury i rozumu. W swoim referacie poddam je analizie i wykażę, że zarówno Kant, jak i Spinoza, są zwolennikami dualistycznej antropologii, która zakłada istnienie zasadniczej różnicy między moralno-rozumnym i zmysłowo-pożądliwym aspektem istoty ludzkiej. Przy tym pokażę, że Spinoza, tak jak Kant, nadaje normatywny prymat rozumnemu aspektowi ludzkiej natury. Omawiając zaś zagadnienie natury, zwrócę uwagę na dwa znaczenia tego pojęcia u Kanta, z których jedno – głoszące, iż naturą jest wszystko, co wchodzi w skład tej, czy innej (tj. empirycznej lub inteligibilnej) struktury nomologicznej – daje się pogodzić ze Spinozjańskim rozumieniem tego pojęcia. W efekcie będę twierdzić, że na gruncie myśli Spinozy mamy do czynienia ze znanym z dzieł Kanta transcendowaniem przez człowieka jego zmysłowości w celu osiągnięcia właściwego, moralno-rozumowego samookreślenia, które Spinoza czasem przedstawia w kategoriach zjednoczenia z naszą „lepszą częścią”. Na drodze do udowodnienia tej tezy pokażę, że pojęcie rozumu u Spinozy w istotnych względach odpowiada Kantowskiej koncepcji rozumu praktycznego.

Powołując się na literaturę przedmiotu, oprócz wskazania na, według mnie, błędne interpretacje etyki Spinozy jako całkowicie antagonistycznej względem etyki Kanta, zwrócę również uwagę na nieśmiałe, aczkolwiek obecne, próby zbliżenia ze sobą obu stanowisk.

dzień i godzina

(Czwartek) 17:30 - 18:00

sala

CTW-204 (Centrum Transferu Wiedzy)

organizator

Sekcja Historii Filozofii Nowożytnej i WspółczesnejKierownik Sekcji: prof. dr hab. Adam Grzeliński (UMK)
Sekretarz Sekcji: dr Anna Markwart (UMK)

obradom przewodniczy

dr Przemysław Spryszak

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X