Historia i teologia chrześcijaństwa sugerują, że ascetyka dąży do tego aby być swoistą sztuką, a asceta „artystą Bożym”. Zanim się nią stanie przybiera postać niezintelektualizowanej duchowości praktycznej rozwijającej techniki ascetyczne. Techniki te jednak, mimo, że niezintelektualizowane to wyrażają intuicję filozoficzną.

Jaki jest sens ascezy? Czy chodzi tylko o pokazanie swej władzy nad ciałem i pogardy dla niego? O zademonstrowanie swego poparcia dla sprymitywizowanej wersji dualizmu platońskiego? Czy raczej zawarta jest w niej pewna oryginalna chrześcijańska koncepcja filozoficzna? Na podstawie tekstów Ojców Kapadockich, Jana Chryzostoma i pisarzy chrześcijańskich IV wieku ascetyzm wydaje się być swoistą filozofią, ale nie w sensie filozofii dyskursywnej, zintelektualizowanej, lecz rozumianej jako pewien życiowy wybór, pewne określone spojrzenie na świat. Tak rozumiana filozofia stanowi ćwiczenie się w mądrości (tj. ascezie), propedeutykę miłości. Celem takiej filozofii jest metanoia czyli przeobrażenie wad w cnoty i powrót człowieka do prawdziwej natury, tj. do Boga, a nie osiągnięcie stoickiej apathei. Taki typ filozofii znalazł duży oddźwięk na dawnej Rusi (XI-XIII w.), ochrzczonej za pośrednictwem bizantyjskim pod koniec X wieku. Nie tylko grecka literatura przekładowa, która stopniowo pojawiała się na Rusi, ale także słowiańska wrażliwość sprzyjały rozwojowi kultury ascetycznej. Niektórzy nazywali ją „mroczną doktryną”, ale wydaje się, że miała pewien potencjał kulturotwórczy. W referacie przeanalizuję, na podstawie literatury staroruskiej, powyższą kwestię.