Celem referatu jest przedstawienie i uzasadnienie tezy, zgodnie z którą pojęcia etyczne mogą pełnić funkcję performatywną. Przez pojęcia etyczne rozumiem nazwy działań moralnych (takich, które można oceniać jako dobre/złe lub słuszne/niesłuszne w sensie moralnym, np. zabójstwo, kłamstwo, tortury), cnót moralnych (np. odwaga, umiarkowanie), wartości moralnych (np. sprawiedliwość, tolerancja) oraz statusu moralnego (np. osoba). Funkcję performatywną z kolei definiuję jako funkcję sprawczą. Zaprezentowany w referacie problem stanowi element szerszych badań, dotyczących etycznych implikacji performatywnej funkcji języka. Wpisują się one we współczesne analizy z zakresu Performance Studies, których prekursorem był John L. Austin. W ramach stworzonej przez siebie teorii aktów mowy wprowadził on podział na wypowiedzi konstatujące oraz performatywne. Te ostatnie mają charakter sprawczy: wypowiadając je, podmiot wykonuje określoną czynność (np. obiecuje). W ramach planowanego referatu postaram się wyjaśnić, na czym polega performatywna moc w odniesieniu do pojęć etycznych.

Aby uzasadnić przedstawioną tezę, rozważę, czy pojęcia takie jak kłamstwo, dyskryminacja, tortury można zdefiniować opisowo, czy też w samej definicji zawarty jest także komponent normatywno-aksjologiczny oraz czy przypisywanie działaniom/postawom określonych nazw stanowi jednocześnie ich deontologiczną kwalifikację i ocenę moralną. Wyjaśnię także, dlaczego, na gruncie etyki (deontologii) i prawa, podobne w wymiarze zewnętrznych działań i skutków czyny są odmiennie nazywane i kwalifikowane. Pomocne będzie tu rozróżnienie, jakiego dokonał John R. Searle, na fakty surowe i instytucjonalne. Przedmiotem analiz stanie się również kwestia performatywnego redefiniowania pojęć etycznych, która została poruszona przez Judith Butler w kontekście rozważań nad „performatywną władzą żądania praw do terminów”. Wyjaśniając mechanizm zmiany znaczeń ważnych pojęć etycznych, przywołam kategorię iterowalności, do której odwołują się niemal wszyscy współcześni performatycy, korzystając z przemyśleń Jacquesa Derridy. Nawiązując do Taylorowskiej koncepcji znaczenia, wskażę ponadto na związek, jaki zachodzi między znaczeniem pojęć a rzeczywistością społeczną, obejmującą praktyki i relacje społeczne.