Polski Zjazd Filozoficzny

wrzesień, 2019

2019śr11wrz11:0011:30Normatywność kulturowa i hierarchiczno-strukturalne modele treści według Karola Irzykowskiegodr hab. Maria Gołębiewska, prof. PAN (Instytut Filozofii i Socjologii PAN)11:00 - 11:30 GG-247 (Gmach Główny KUL) organizator: Sekcja Filozofii Kultury

abstrakt

W wielotematycznym dorobku Karola Irzykowskiego (1873-1944) zagadnienia filozoficzne pojawiały się jako założenia oraz wprost deklarowane tezy. Jego własne filozoficzne rozważania były inspirowane przede wszystkim filozofią życia, koncepcjami rozwijającymi tezy Georga W. F. Hegla, jak również neokantyzmem i wczesną fenomenologią. Swoje tezy kulturalistyczne Irzykowski prezentował w dyskusjach z myślicielami początku i pierwszej połowy XX wieku, polemizując między innymi ze Stanisławem Brzozowskim i Georgiem Simmlem. Zdaniem Irzykowskiego, źródłem sensów i wartości byłaby sfera „ducha”, czyli rozumna świadomość w ogóle. Przyjmował on założenie o obiektywistycznym charakterze wartości i o powiązaniu wartości poznawczych, etycznych i estetycznych. Człowiek dzięki swym działaniom – twórczym „czynom” intelektualnym i artystycznym – zapośrednicza to, co materialne i to, co duchowe, tworząc specyficzną dla siebie rzeczywistość kultury, w której są przez niego realizowane i zarazem manifestują się jako idealne – pewne sensy i wartości. Dzięki subiektywnym procesom idealizacji dokonuje się poznawcze odkrywanie wartości i sensów jako „idei”, autonomicznych i transcendentnych wobec kultury, czyli ludzkiej „rzeczywistości”. Irzykowski zakładał kulturowy sposób realizacji i manifestacji tego, co uznaje się za ideę, w postaci pewnego ideału, kulturowego wzorca, spełnianego poznawczo i artystycznie, który – trzeba dodać – podlega przemianom historycznym. Kultura to dziedzina idealizacji i zarazem konstrukcji, ponieważ procesy idealizacji towarzyszą konstrukcjom mentalnym (subiektywnym) i kulturowym (intersubiektywnym). Równocześnie Irzykowski rozpatrywał kulturę jako sferę semiotyczną i semantyczną, znaków i znaczeń zhierarchizowanych pod względem normatywności – obowiązywalności wzorców, możliwości ich interpretacji, swobody twórczego przekształcania, kryteriów oceny przedmiotów kultury, w tym dzieł artystycznych. Byłaby to specyficzna normatywność kulturowa: obowiązywalność wzorców i kryteriów oceny, dotyczących nie tylko dzieł artystycznych, ale również – zgodnie z etyką klerkowską, deklarowaną przez Irzykowskiego – innych działań, „czynów” dokonywanych zawsze w obrębie rzeczywistości kulturowej i społecznej.

W książce „Walka o treść” (1929) Irzykowski nie wskazywał wprost obowiązującej hierarchii wartości, ale proponował szczegółowy model hierarchiczny oraz ogólny model strukturalny treści. Łączył w nim przypadkowość aktualnych tematów (opis aktualnych faktów, oś pozioma modelu) z „hierarchią wartości”, uznawanych za obowiązujące (podlegające idealizacji i realizowane) w danym momencie historycznym (preskrypcje i normy, pionowa oś modelu). W referacie omówię oba modele treści, zaproponowane przez Irzykowskiego w odwołaniu do wartości podlegających idealizacji i norm obowiązujących społecznie.

 

dzień i godzina

(środa) 11:00 - 11:30

sala

GG-247 (Gmach Główny KUL)

organizator

Sekcja Filozofii KulturyPrzewodniczący Sekcji: prof. dr hab. Roman Kubicki (UAM)
Sekretarz Sekcji: dr Andrzej Marzec (UAM)

obradom przewodniczy

dr Cezary Kościelniak

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X