wrzesień, 2019
abstrakt
W wielotematycznym dorobku Karola Irzykowskiego (1873-1944) zagadnienia filozoficzne pojawiały się jako założenia oraz wprost deklarowane tezy. Jego własne filozoficzne rozważania były inspirowane przede wszystkim filozofią życia, koncepcjami rozwijającymi
abstrakt
W wielotematycznym dorobku Karola Irzykowskiego (1873-1944) zagadnienia filozoficzne pojawiały się jako założenia oraz wprost deklarowane tezy. Jego własne filozoficzne rozważania były inspirowane przede wszystkim filozofią życia, koncepcjami rozwijającymi tezy Georga W. F. Hegla, jak również neokantyzmem i wczesną fenomenologią. Swoje tezy kulturalistyczne Irzykowski prezentował w dyskusjach z myślicielami początku i pierwszej połowy XX wieku, polemizując między innymi ze Stanisławem Brzozowskim i Georgiem Simmlem. Zdaniem Irzykowskiego, źródłem sensów i wartości byłaby sfera „ducha”, czyli rozumna świadomość w ogóle. Przyjmował on założenie o obiektywistycznym charakterze wartości i o powiązaniu wartości poznawczych, etycznych i estetycznych. Człowiek dzięki swym działaniom – twórczym „czynom” intelektualnym i artystycznym – zapośrednicza to, co materialne i to, co duchowe, tworząc specyficzną dla siebie rzeczywistość kultury, w której są przez niego realizowane i zarazem manifestują się jako idealne – pewne sensy i wartości. Dzięki subiektywnym procesom idealizacji dokonuje się poznawcze odkrywanie wartości i sensów jako „idei”, autonomicznych i transcendentnych wobec kultury, czyli ludzkiej „rzeczywistości”. Irzykowski zakładał kulturowy sposób realizacji i manifestacji tego, co uznaje się za ideę, w postaci pewnego ideału, kulturowego wzorca, spełnianego poznawczo i artystycznie, który – trzeba dodać – podlega przemianom historycznym. Kultura to dziedzina idealizacji i zarazem konstrukcji, ponieważ procesy idealizacji towarzyszą konstrukcjom mentalnym (subiektywnym) i kulturowym (intersubiektywnym). Równocześnie Irzykowski rozpatrywał kulturę jako sferę semiotyczną i semantyczną, znaków i znaczeń zhierarchizowanych pod względem normatywności – obowiązywalności wzorców, możliwości ich interpretacji, swobody twórczego przekształcania, kryteriów oceny przedmiotów kultury, w tym dzieł artystycznych. Byłaby to specyficzna normatywność kulturowa: obowiązywalność wzorców i kryteriów oceny, dotyczących nie tylko dzieł artystycznych, ale również – zgodnie z etyką klerkowską, deklarowaną przez Irzykowskiego – innych działań, „czynów” dokonywanych zawsze w obrębie rzeczywistości kulturowej i społecznej.
W książce „Walka o treść” (1929) Irzykowski nie wskazywał wprost obowiązującej hierarchii wartości, ale proponował szczegółowy model hierarchiczny oraz ogólny model strukturalny treści. Łączył w nim przypadkowość aktualnych tematów (opis aktualnych faktów, oś pozioma modelu) z „hierarchią wartości”, uznawanych za obowiązujące (podlegające idealizacji i realizowane) w danym momencie historycznym (preskrypcje i normy, pionowa oś modelu). W referacie omówię oba modele treści, zaproponowane przez Irzykowskiego w odwołaniu do wartości podlegających idealizacji i norm obowiązujących społecznie.
dzień i godzina
(środa) 11:00 - 11:30
sala
GG-247 (Gmach Główny KUL)
organizator
Sekcja Filozofii KulturyPrzewodniczący Sekcji: prof. dr hab. Roman Kubicki (UAM)
Sekretarz Sekcji: dr Andrzej Marzec (UAM)
obradom przewodniczy
dr Cezary Kościelniak
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu