Oczywistość twierdzenia Alfreda N. Whiteheada, który napisał kiedyś, że w gruncie rzeczy cała filozofia zachodnioeuropejska to tylko przypisy do Platona, na ogół nie budzi wątpliwości. Równie oczywistym wydaje się przypuszczenie, że niebagatelną rolę odegrała tu metafora jaskini. Mniej jednak oczywistym jest odpowiedź na pytanie, czy istotnie tak jest i ewentualnie, dlaczego tak jest.

Przyjmując hipotetycznie, że Whitehead ma rację, należy postawić pytanie, z czego mogłoby wynikać owo uwięzienie filozofów i kultury w Platońskiej jaskini? Zasadniczo są dwie możliwości rozumienia tej hipotezy. Albo Platon jest tak wielką i inspirującą osobowością, że po dziś dzień silnie wpływa na wszystkich filozofów. Albo, inaczej, Platon odkrył prawdę o świecie i – zakładając, że prawda jest tylko jedna – każdy, kto poszukuje prawdy, prędzej czy później musi dojść do tych samych wniosków, co Platon. Jak powie Kartezjusz: „o każdej rzeczy istnieje tylko jedna prawda, kto ją znajdzie, wie o niej wszystko, co można wiedzieć”. I w tym sensie Platon powiedział wszystko, co można było powiedzieć, a inni mogą to już tylko powtarzać – i nawet jeśli czynią to innymi słowy, to zasadniczo mówią to samo.

Implikuje to kolejne pytanie: czy świat w swym kształcie jest skończony i my, jako ludzie, krok po kroku poznajemy jego tajemnice, aż pewnego dnia poznamy je wszystkie i dalej nie będzie już czego poznawać, i w tym sensie każde poznawanie świata jest jego „domykaniem”; czy też jest, odwrotnie, świat w swym kształcie jest nieskończony, cały czas powstaje, rozrasta się i nigdy nie będziemy w stanie go do końca poznać, zawsze będziemy w stanie wymyślić coś nowego – i w tym sensie każde poznawanie świata jest jego poszerzaniem, zmienianiem, tworzeniem, wytwarzaniem.

Celem wystąpienia jest krótka analiza świadectw wpływu metafory jaskini Platona na filozofię, literaturę i kinematografię oraz próba odpowiedzi na pytanie o skalę i przyczyny tego wpływu.