wrzesień, 2019
abstrakt
Dyskusja wokół książki pod redakcją Jacka Hołówki i Bogdana Dziobkowskiego
W 2018 roku pod redakcją Jacka Hołówki i Bogdana Dziobkowskiego ukazała się książka Filozofia religii. Kontrowersje, do której redaktorzy zaprosili najlepszych polskich filozofów zajmujących się tą problematyką. Każdy z nich miał ustosunkować się do jednego z tradycyjnych problemów, jakimi zajmuje się filozofia religii, takich jak rozumienie pojęcia Boga, możliwość dowodów na Jego istnienie, specyfika doświadczenia religijnego, możliwość stworzenia teodycei czy pogodzenia religii i nauki. Karkołomność przedsięwzięcia sprowadzała się do dwóch kwestii. Po pierwsze, omówienie owych problemów przybrało postać poparcia jednej z dwóch przeciwstawnych tez, np. głoszących że słowo „Bóg” odnosi się do określonego bytu lub jest nazwą pustą, że możliwe jest udowodnienie istnienia Boga, albo że wszystkie takie dowody są niepoprawne itd. W konsekwencji książka przedstawia argumenty za przeciwstawnymi opcjami filozoficznymi i światopoglądowymi. Po drugie, każdy z autorów został poproszony o krótkie ustosunkowanie się do stanowiska swego adwersarza. W konsekwencji powstał tom niezwykle bogaty treściowo, łączący różne tradycje intelektualne, autorzy zaś nierzadko powoływali się na klasyków, ale też prezentowali swe własne stanowisko. Udało się w ten sposób pogodzić zakorzenienie dyskusji w tradycji filozoficznej, racjonalność argumentów oraz indywidualność postaw dyskutantów.
Ks. prof. Andrzej Bronk, prof. Andrzej Szahaj i prof. Janusz Dobieszewski, których fragmenty recenzji wydawniczych ów tom w zakończeniu przytacza, podkreślają żywotność podjętej tematyki, przełomowość publikacji w polskiej humanistyce i leżący u jej podłoża oryginalny pomysł, dający możliwość prowadzenia filozoficznej debaty. Poza wspomnianą wielowątkowością, najważniejszą zaletą tomu Filozofii religii. Kontrowersje jest właśnie otwarcie nierezygnującej z osobistego zaangażowania, choć pozbawionej zacietrzewienia, wyważonej i merytorycznej dyskusji. Bardzo dobre przyjęcie książki, uhonorowanej Nagrodą Rektora UW w Konkursie ACADEMIA 2019 dla Najlepszej Publikacji Akademickiej w Dziedzinie Nauk Społecznych i Humanistycznych, wskazuje, że taki dialog pomiędzy przedstawicielami różnych stanowisk warto, a nawet trzeba kontynuować.
Adam Grzeliński
Uczestnicy
Andrzej Bronk
Bogdan Dziobkowski
Jacek Hołówka
Moderator
Adam Grzeliński
Filozofia religii. Kontrowersje
W kolejnym tomie serii Biblioteki Przeglądu Filozoficznego 25 wybitnych polskich filozofów dyskutuje o 13 kluczowych zagadnieniach filozofii religii: od analizy pojęcia Boga i natury dowodów na Jego istnienie, przez problem zła, istnienie cudów i skuteczność modlitwy, po realność duszy, możliwość zbawienia oraz stosunek religii do nauki i etyki. Autorzy podejmują polemikę na każdy z tematów, starając się uzasadnić opozycyjne poglądy, a następnie wzajemnie komentują swoje stanowiska. To pierwsza tego typu publikacja w Polsce. Książka niewątpliwie skłoni do głębokiej refleksji zarówno osoby wierzące, jak i niewierzące.
Świetnym pomysłem redaktorskim jest zestawienie opozycyjnych stanowisk metodą Sic et Non, co zmusiło autorów do wyprofilowania swych poglądów i stanowisk. Swoją drogą nie przypuszczałem, że tak wielu znamienitych polskich filozofów interesuje się problematyką religii, z jednej strony atrakcyjną, bo osadzoną także w polskich realiach, z drugiej strony trudną, bo obrosłą ogromem (wielokrotnie polemicznych) długich dyskusji, wielości stanowisk, bogatą literaturą i rozbudowaną aparaturą pojęciową. Widać, że autorzy sami są żywo i autentycznie zainteresowani poruszaną przez siebie problematyką, nie podpierają się w argumentacji tylko cudzymi poglądami, lecz zajmują, niekiedy bardzo zdecydowanie, własne, przemyślane stanowisko.
Ks. prof. dr hab. Andrzej Bronk
Jestem pewien, że Czytelnik recenzowanej pracy odniesie same korzyści z jej lektury. Zobaczy bowiem jak można spokojnie rozmawiać ze sobą na tematy, które budzą silne emocje, jak można traktować filozofię jako sztukę racjonalnego formułowania stanowiska światopoglądowego, a nadto jak bardzo ciekawe są problemy filozofii religii, także dla tych, którzy prezentują obojętność religijną. […] Sądzę, że recenzowana praca wprowadza spory dotyczące różnych aspektów religii na bardzo wysoki poziom. W tym sensie ma ona szanse stanowić pewien przełom w polskiej kulturze, w której takich prac już od dawna brakowało. Jestem głęboko przekonany, że zostanie ona przyjęta z uznaniem przez obie strony zarysowanego w niej sporu.
Prof. dr hab. Andrzej Szahaj
Autorami tomu są znane, wybitne, często mające właściwie status klasyka, postacie polskiej filozofii, i zgromadzenie ich w jednym miejscu to już sam w sobie sukces redaktorów. […] Oceniam omawianą książkę bardzo wysoko, jako atrakcyjną i profesjonalną pozycję, która wnosi spory wkład do współczesnej filozofii w Polsce, do filozofii religii, do humanistyki i refleksji światopoglądowej. Artykuły napisane są niemal zawsze przejrzystym, zrozumiałym językiem i nawet właściwe dla filozofii analitycznej formalizacje (zupełnie tu nie nadużywane) czy rozważania o charakterze kazuistycznym nie obniżają wysokiej czytelniczej jakości książki, przeciwnie – niektóre teksty są pod tym względem znakomite, efektowne, błyskotliwe, niektóre mają również ambicje publicystyczne, a nawet pedagogiczne.
Prof. dr hab. Janusz Dobieszewski
Filozofia religii. Kontrowersje
Wydanie: 1, 2019
Seria / cykl: Biblioteka Przeglądu Filozoficznego
Redakcja naukowa: Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
Redakcja:Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski
Język wydania:polski
EAN: 9788301203474
Liczba stron: 664
Spis treści
WPROWADZENIE 9
POJĘCIE BOGA
Od pojęć do istnienia – Marcin Tkaczyk 15
Komentarz – Jacek Hołówka 33
Nieistotność nieistnienia – Jacek Hołówka 36
Komentarz – Marcin Tkaczyk 67
DOWODY NA ISTNIENIE BOGA
O tym, jak dowieść istnienia Boga – Jacek Wojtysiak 75
Komentarz – Jan Woleński 101
Niepoprawność dowodów na istnienie Boga – Jan Woleński 106
Komentarz – Jacek Wojtysiak 126
DOŚWIADCZENIE RELIGIJNE
O możliwości doświadczenia obecności Boga – Piotr Gutowski 131
Komentarz – Stanisław Obirek 150
Urojenia religijne – Stanisław Obirek 152
Komentarz – Piotr Gutowski 172
PRZEKONANIA RELIGIJNE
Przyświadczenia religijne – Józef Bremer 177
Komentarz – Bogdan Dziobkowski 1 97
Postawa religijna – Bogdan Dziobkowski 199
Komentarz – Józef Bremer 219
PROBLEM ZŁA
Realność zła – Jan Hartman 225
Komentarz – Marcin Hintz 243
Skąd się bierze zło? – Marcin Hintz 244
Komentarz – Jan Hartman 262
CUDA
Jak uratować cud? – Adam Swieżyński 267
Komentarz – Arkadiusz Chrudzimski 289
Cudów nie ma – Arkadiusz Chrudzimski 291
Komentarz – Adam Świeżyński 312
MODLITWA
Psychoterapeutyczna rola modlitwy – Zofia Rosińska 317
Komentarz – Robert Piłat 334
Sensowność i skuteczność modlitwy – Robert Piłat 336
Komentarz – Zofia Rosińska 353
DUSZA
Bezduszna kognitywistyka – Adriana Schetz 359
Komentarz – Dariusz Łukasiewicz 370
Głos w obronie dualizmu – Dariusz Łukasiewicz 373
Komentarz – Adriana Schetz 398
ZBAWIENIE
Nie wszystkie istoty zostaną zbawione – Tomasz Homa 403
Komentarz – Roman Kubicki 416
O wiecznym kryzysie wieczności – Roman Kubicki 417
Komentarz – Tomasz Homa 437
BLUŹNIERSTWO
Bluźnierstwo: kilka możliwych przybliżeń – Zbigniew Mikołejko 443
Komentarz – Tomasz P Terlikowski 468
Tu nie o prawa Boga, lecz prawa człowieka chodzi – Tomasz P Terlikowski 470
Komentarz – Zbigniew Mikołejko 485
RELIGIA A ETYKA
Po co Bóg? Wielość etyk – Magdalena Środa 489
Komentarz – Barbara Chyrowicz 504
Po co Transcendencja? Geneza, racje i motywacje – Barbara Chyrowicz 507
Komentarz – Magdalena Środa 528
RELIGIA A NAUKA
Czy da się unaukowić wierzenia religijne? – Wojciech Sady 533
Komentarz – Stanisław Krajewski 551
Pogodzenie nauki z religią – Stanisław Krajewski 553
Komentarz – Wojciech Sady 572
OBOWIĄZKI WOBEC BOGA I LUDZI
Miłość troskliwa i miłość zazdrosna – Jacek Hołówka 577
Komentarz – Anna Głąb 598
Religia miłości: antynomie i ich rozwiązanie – Anna Głąb 601
Komentarz – Jacek Hołówka 625
STRESZCZENIA 629
INDEKS OSÓB 643
INDEKS POJĘĆ 651
O AUTORACH 655
obradom przewodniczy
prof. dr hab. Adam Grzeliński
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
One thought on “Filozofia religii. Kontrowersje”
Tak się po cichu zastanawiam, czy dotarłby od Was do mnie jakiś impuls zachęcający mnie do dokończenia krytycznego przeglądu tej książki ( https://www.facebook.com/tadfrompoland/posts/2593495640661097 , https://www.facebook.com/tadfrompoland/posts/2622044934472834 oraz https://www.facebook.com/tadfrompoland/posts/2652821588061835 ).