W przedstawionym referacie wracam do tematu, jaki poruszałam na poprzednim Zjeździe Filozoficznym oraz do własnej pracy nad problemem śmierci. Za przewodniczkę na tej drodze wybieram Elizabeth Kübler-Ross oraz jej drogę zbliżenia się do śmierci i jej zrozumienia.

Kübler-Ross – amerykańska lekarka szwajcarskiego pochodzenia – jest osobą, która najpierw na terenie Stanów Zjednoczonych, a później także poza ich granicami, uczyła lekarzy, jak stanąć wobec śmierci. Poświęciła temu swoje publikacje, pracę oraz życie. W jej najsłynniejszej (i moim zdaniem najlepszej) książce pt. „Rozmowy o śmierci i umieraniu” pisała, że tylko wtedy lekarz będzie mógł odpowiedzieć na śmierć pacjenta, kiedy sam przejdzie drogą zrozumienia przez siebie śmierci. Niestety, w jej publikacjach jest widoczna dysproporcja między opisami spotkania ze śmiercią pacjentów, a doświadczeniami lekarzy. Nie ma u niej przedstawionej drogi, jaką ma przemierzyć ten, kto w swojej pracy styka się z ludźmi umierającymi. Są (raczej skąpe) wzmianki czy informacje o warsztatach, jakie Kübler-Ross prowadziła najpierw sama, a później ze współpracownikami, jednak nie ma opisu samego procesu ani spotkań. Tymczasem Kübler-Ross podkreśla ogromną wagę przejścia wspomnianego procesu przez lekarza, stawiając wręcz tezę, że bez tego niemożliwe jest właściwe odniesienie się zarówno do śmierci, jak i do pacjenta. Jeśli lekarz tego nie zrobi, będzie prowadził „fałszywe” (tzn. konwencjonalne), nieodnoszące się do istoty rozmowy z pacjentem (np. o wiośnie, kiedy i on, i pacjent wiedzą, że tej wiosny pacjent nie dożyje).

Niemniej nie jesteśmy bezradni, bowiem Kübler-Ross pokazała drogę do zrozumienia śmierci przez siebie. Jest ona rozpisana w poszczególnych publikacjach autorki, ale najintensywniej zawiera się w jej autobiografii „Koło życia”. Do tej książki w szczególny sposób będę się odwoływać, by pokazać etapy, w jakich człowiek może zbliżyć się do śmierci. 

Za przedstawioną propozycją stoi nie tylko fakt, że Kübler-Ross jest znana jako „Lady of Death” (określenia tego nie lubiła), ale przede wszystkim dlatego, że zachowała w swoim podejściu to, co nazwalibyśmy humanistycznym stosunkiem do świata i człowieka. Ponadto, pisała i myślała poprzez swoje doświadczenia, np. „Pamiętam śmierć pewnego bogatego szwajcarskiego gospodarza…”. I to ostatnie wydaje się być szczególnie ważne w określaniu relacji między lekarzem a pacjentem, zwłaszcza dziś.